ปลวก คืออะไร?

ปลวก (Termite) คือสัตว์ที่มีทั้งประโยชน์และโทษที่น่าปวดหัวในคราวเดียวกัน โดยการศึกษาวงจรชีวิตของปลวกและการดำรงชีพของมันจะทำให้เราทราบถึงธรรมชาติของมันมากขึ้น

ปลวกถือว่าเป็นสัตว์ที่มีลักษณะคล้ายมดมากทำให้หลายคนเรียกมันว่า มดขาว ทั้งในไทยและต่างประเทศ ปลวกเป็นสัตว์ที่ต้องอาศัยเซลลูโลสในการดำรงชีพ ซึงเจ้าเซลลูโลสนี่ก็มีอยู่มากในไม้ และผลิตภัณฑ์จากไม้ทั้งหลายเช่นกระดาษ ทำให้มันต้องหาอาหารจนลามมาถึงบริเวณบ้านของเรา

ปลวกสามารถแทรกขึ้นมาตามรอยต่อเพื่ออาหารและกัดกินไม้ได้โดยที่เราแทบไม่รู้ตัว หน้าที่ของปลวกในระบบนิเวศน์นั้นมีเยอะมาก ตั้งแต่ช่วยย่อยสลายซากไม้ให้กลายเป็นฮิวมัสทำให้ดินอุดมสมบูรณ์ มีหน้าที่ในห่วงโซ่อาหารที่สำคัญคือเป็นแหล่งโปรตีนแก่สัตว์ในป่า หรือแม้แต่จุลินทรีย์ภายในตัวมันก็สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในงานวิจัยและผลิตสิ่งของต่างๆ ที่มีประโยชน์ได้อีกด้วย

วงจรชีวิตของปลวก

ปลวกเองถือว่าเป็นสัตว์สังคมที่มีการแบ่งหน้าที่ชัดเจนไม่ต่างไปจากมด โดยมันเริ่มต้นจากปลวกที่มีปีก ซึ่งก็คือแมงเม่า โดยมันจะออกมาจากรังในฤดูผสมพันธุ์เพื่อหาคู่ เมื่อจับคู่กันได้แล้วก็จะสลัดปีกออกไปและลงดิน โดยคู่ของมันจะกลายเป็นราชาและราชินีปลวก โดยตัวเมียมีหน้าที่ออกลูกและสร้างอาณาจักรที่เราเรียกว่าจอมปลวก โดยมันสามารถออกลูกได้จำนวนมากภายในระยะเวลาอันรวดเร็วและกินเวลานับสิบปีก็ว่าได้ ปลวกมีการแบ่งหน้าที่ชัดเจนโดยปลวกที่ทำงานหนักที่สุดคือปลวกงานที่มีหน้าที่สร้างรังโดยขนดินมาและประสานโดยใช้น้ำลายของมันเอง รวมถึงต้องหาอาหารมากักตุนไว้ในรังอีกด้วย บางครั้งเราอาจพบเห็ดที่เกิดจากจุลินทรีย์ที่อยู่ในตัวปลวกภายในรังด้วย ซึ่งเจ้าจุลินทรีย์ตัวนี้เกษตรกรบางกลุ่มสามารถนำมาใช้เป็นเชื้อในการเพาะเห็ดโคนได้

เรียกได้ว่าปลวกมีทั้งประโยชน์และโทษ โดยประโยชน์ของมันโดยรวมได้แก่

- ย่อยสลายวัสดุตามธรรมชาติเช่นกิ่งไม้หรือใบไม้ ให้กลายเป็นฮิวมัสอาหารแก่พืชต่อไป ส่งผลให้ป่าเจริญเติบโต
- เป็นแหล่งโปรตีนที่สำคัญแก่สัตว์ป่า รวมถึงมนุษย์บางกลุ่มก็ใช้มันเป็นอาหารได้เช่นกัน
- จุลินทรีย์ภายในตัวสามารถนำมาเพาะเป็นเห็ดโคนได้ซึ่งเป็นเห็ดที่มีประโยชน์และราคาดี

โทษของปลวก

- ต้นไม้เสียหายเนื่องจากโดนกัดกินราก ทำให้ยืนต้นตายได้
- กัดกินต้นไม้ที่นิยมใช้สร้างบ้าน
- ทำลายวัสดุเครื่องใช้ตามบ้านที่มีส่วนประกอบของไม้